Oprócz zamków krzyżackich w państwie Zakonu istniały jeszcze
zamki związane ze stanem prawnym i uposażeniem diecezji kościelnych.
Podział dóbr między Zakon a biskupów i kapituły nastąpił w
1243 roku. W Kwidzynie znajdowały się dwa odrębne zamki, biskupi
(tzw. Altschloesschen) oraz kapitulny sprzężony z katedrą,
tworzący założenie obronne, jako zespół katedralno - zamkowy.
Rezydencję kapituły katedralnej usytuowano w północno - zachodniej
części miasta. Wzniesiona została w latach 1300-1330 w stylu
gotyckim, z cegły, na kamiennym podmurowaniu. Plan założenia
był typowy dla zamków krzyżackich. Reprezentował tzw. typ
domu konwentu, który tworzył regularny czworobok z wewnętrznym
dziedzińcem. Skrzydła zamkowe wzmocnione były w narożnikach,
kwadratowymi wieżami.
Reprezentacyjne I piętro skrzydła wschodniego mieściło infirmerię
(szpital) oraz prawdopodobnie mieszkanie prepozyta (przewodniczący
kapituły katedralnej) Tam zlokalizowano również archiwum i
skarbiec kapituły. Część południową najdłuższą i najszerszą
zajmował kapitularz i refektarz letni, a także biblioteka
oraz pomieszczenia scholarów ze szkoły katedralnej. Skrzydło
zachodnie mieściło dormitorium (sypialnia) i było połączone
z gdaniskiem. W skrzydle północnym znajdowała się mała kaplica
i refektarz zimowy. W przyziemiu skrzydła północnego znajduje
się do dziś zachowany, piec średniowiecznego systemu ogrzewania.
Ponadto przyziemie miało charakter gospodarczy. Mieściło cele
składowe drzewa opałowego, magazyny żywności, kuchnie, piekarnie,
spiżarnie. Całe zaplecze gospodarcze tzn. stajnie, stodoły,
browar, ogród zlokalizowane było na terenie przedzamcza.
W II połowie XIV wieku dokonano prac wykończeniowych oraz
przyłączenia katedry do wschodniego skrzydła zamku. Kontynuowano
prace przy budowie gdaniska, wieży studziennej oraz budowie
monumentalnej dzwonnicy, łączącej katedrę z zamkiem.
Zamek kapituły pomezanskiej w Kwidzynie posiada najokazalsze
gdanisko, spośród wszystkich warowni krzyżackich i biskupich
w dawnym Państwie Zakonnym. Wieża gdaniskowa została wniesiona
na planie kwadratu w odległości 54 m od ściany skrzydła zachodniego
zamku. Połączona jest z zamkiem krytym pomostem arkadowym,
wspartym na pięciu masywnych filarach. Pod wieża przepływał
strumień, być może odnoga Wisły lub Starego Nogatu.
Przez kolejne stulecia zamek był wielokrotnie niszczony i
przebudowywany. Członkowie kapituły pomezańskiej mieszkali
w nim do czasu reformacji. Po sekularyzacji zamek przejęli
biskupi protestanccy i mieszkali w nim aż do roku połowy XVI
wieku. Następnie zamek przeszedł w ręce księcia pruskiego
Albrechta. W jego imieniu zamkiem zarządzali naczelnicy powiatu.
Wnętrza zamkowe zostały zaadoptowane na mieszkania dla urzędników
administracji książęcej.
Po I rozbiorze Polski w 1772 roku, w południowym i zachodnim
skrzydle zamku zlokalizowano Wyższy Sąd Dworski i Ziemski.
W związku z tym przeprowadzone zostały liczne prace adaptacyjne,
zmieniające układ pomieszczeń i ciągi komunikacyjne. W 1798
roku władze pruskie podjęły niefortunną decyzję o wyburzeniu
południowego i wschodniego skrzydła zamku. Uzyskaną w ten
sposób cegłę wykorzystano do budowy nowej siedziby Sądu tzw.
Rejencji Zachodniopruskiej
Celom administracji służył zamek aż do 1935 roku. W latach
1935-1945 mieściła się tam szkoła i zakład wychowawczy dla
młodzieży hitlerowskiej. W 1945 roku budowlę przejęło Ministerstwo
Kultury i Sztuki i po przeprowadzeniu remontu wnętrza w 1950
roku, kwidzyński zamek przeznaczono na siedzibę Muzeum.
Zbiory Muzeum reprezentują kulturę materialną prawobrzeżnego
Dolnego Powiśla obejmującego: ziemię kwidzyńską, sztumską
i suską.
EKSPOZYCJE STAŁE:
1. Narzędzia kar i tortur (XVI - XVIII w.)
2. Rzemiosło artystyczne (XV - XX w.)
3. Rzeźba barokowa z terenu Pomorza
4. Kultura ludowa Dolnego Powiśla
5. Przyroda Polski Północnej
Muzeum w Kwidzynie
Oddział Muzeum Zamkowego w Malborku,
ul. Katedralna 1, 82-500 Kwidzyn,
tel. 055 64 63 797, www.zamek.malbork.pl
|