Po wschodniej stronie miasta, wśród zadrzewionych wzgórz morenowych,
znajduje się jeden z najstarszych i najcenniejszych zabytków
Lidzbarka Warmińskiego. Jest nim okazały zamek gotycki. Zamek
lidzbarski zbudowany w latach 1350-1401 na miejscu niewielkiego
grodu pruskiego o nazwie Lecbarg, położonego w ramionach rzek
Łyny i Symsarny, przez długie lata pełnił funkcję rezydencji
biskupów warmińskich i strażnicy osłaniającej wschodnią granicę
Warmii.
Podstawową bryłę zamku tworzą cztery skrzydła zamykające dziedziniec
otoczony dwukondygnacyjnymi krużgankami, jedynymi w Polsce
jakie w stanie nienaruszonym zachowały się do czasów obecnych.
W tym samym czasie co zamek powstały również przedzamcza.
W południowym mieściły się: stajnia, spichrze i wozownia;
w północnym (przemysłowym): młyn, tartak, szlifiernia, kuźnia
miedzi, folusz i garbarnia. Całość otoczono była niezależnymi
od miasta murami obronnymi i fosami zasilanymi z położonej
wyżej Symsarny.
Na mocy postanowień II pokoju toruńskiego w 1466 roku Warmia
została przyłączona do Polski. Od tej pory aż do roku 1795
na zamku lidzbarskim rezydowali wybitni Polacy, znakomici
przedstawiciele kultury polskiej. Stworzyli oni tutaj liczący
się ośrodek kulturalny, przeciwważny wyznaniowo i politycznie
w stosunku do luterańskiego dworu książęcego w Królewcu.
Jednym z biskupów warmińskich był Łukasz Watzenrode, wuj Mikołaja
Kopernika, dzięki któremu Kopernik swoje dojrzałe życie, działalność
naukową i publiczną związał z Warmią i zamkiem lidzbarskim.
W murach zamku astronom przebywał stale przez okres 8 lat:
najpierw po studiach odbytych w Krakowie na przełomie lat
1495 - 1496, a następnie po powrocie z uczelni włoskich w
latach 1503 - 1510. W czasie tym dwór biskupi był dla Kopernika
ośrodkiem kształtującym jego postawę antykrzyżacką. Wówczas
też w ciszy murów zamkowych wykrystalizowała się kopernikowska
teoria heliocentryczna, utrwalona na piśmie w tzw. Komentarzyku,
a później rozwinięta i ukończona we Fromborku w wiekopomnym
dziele "O obrotach ciał niebieskich". Wtedy też
Kopernik przetłumaczył z języka greckiego na łacinę "Listy
Teofilakta Symokatty", ogłoszone drukiem w Krakowie w
1509 roku.
Od końca XVI wieku rezydencja lidzbarska stopniowo zatraca
charakter obronny i przekształca się w okazały dwór książęcy,
bogato wyposażony w wytworne sprzęty, biblioteki i dzieła
sztuki. Do nowych funkcji przystosowano pomieszczenia zamkowe,
dzieląc je na mniejsze i ozdabiając bogato malowidłami. W
latach 1589-1599 biskup Andrzej Batory do skrzydła północnego
zamku dobudował pałac - "pokoje kardynalskie" (rozebrane
w 1767 roku). Kolejną rozbudowę podjął biskup Jan Stefan Wydżga.
Jego dziełem był pałac barokowy (1666-1673) przy skrzydle
południowym, wzniesiony według projektu Włocha Issidore Affaiti.
Mieszkało tu ośmiu ostatnich biskupów polskich.
Kres świetności rezydencji biskupiej przyniósł zabór Warmii
przez Prusy w 1772 roku. Ostatnim biskupem warmińskim, rezydującym
blisko trzydzieści lat na zamku lidzbarskim, był Ignacy Krasicki,
poeta, prozaik, komediopisarz, encyklopoedysta i publicysta.
Po jego wyjeździe w 1794 roku opuszczona budowla stopniowo
niszczeje.
Pierwsze kompleksowe prace konserwatorskie rozpoczęto w 1927
roku. Obecnie w murach zamku mieści się Muzeum Warmińskie,
oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Sale zamkowe stanowią
wspaniałą oprawę architektoniczną i plastyczną dla stałych
i okresowych wystaw muzealnych, jak np. Sztuka średniowieczna
Warmii i Prus Krzyżackich, Wybitni mieszkańcy zamku lidzbarskiego,
Ikony rosyjskie XVII - XX wieku, Militaria Zamkowe.
Muzeum Warmińskie,
pl. Zamkowy 1, 11 - 100 Lidzbark Warmiński,
tel. 089 767 21 11, www.muzeum.olsztyn.pl |