MENU:

Zamek w Sztumie...

Sztum to miasto położone w środkowej części Powiśla. W średniowieczu Sztum był wyspą - ośrodkiem władzy włości Aliem, wchodzącej w skład pruskiej Pomezanii. W drugiej połowie XIII wieku wzmiankuje się lokalnego władcę pochodzenia pruskiego o imieniu Stumo.

W 1236 roku gród znalazł się w rękach Zakonu Krzyżackiego. Do końca wojny trzynastoletniej (1453 - 1466) zamek sztumski był siedzibą wójta krzyżackiego. Wcześniejszy obronny gród drewniano-ziemny przebudowano na początku XIV wieku z użyciem kamienia i cegły. Doskonale położony i ufortyfikowany zamek stanowił bazę wypadową dla wojsk krzyżowych, udających się na wyprawy wojenne na Litwę. W 1377 roku przebywał na zamku arcyksiążę Albrecht Habsburg, pozostawiając w dowód wdzięczności swoje rodowe barwy wójtostwu sztumskiemu oraz budując wyniosłą wieżę zamkową zwaną odtąd Wieżą Albrechta.
Podczas wielkiej wojny polsko krzyżackiej (1409-1411) Sztum został zajęty przez wojska polskie maszerujące spod Grunwaldu na Malbork. Po nieudanym oblężeniu zakonnej stolicy, w zamku sztumskim jeszcze przez 3 tygodnie polska załoga odpierała krzyżackie szturmy, oddając warownię dopiero na rozkaz Władysława Jagiełły.
Od 1416 roku po rozbudowie zamek stał się letnią rezydencją Wielkiego Mistrza Zakonu. W tym też roku osada na sąsiedniej wyspie otrzymała prawa miejskie od Wielkiego Mistrza Zakonu, Michaela Kuchmaister von Stemberg.
Podczas wojny trzynastoletniej wojska polskie przez 6 tygodni bezskutecznie oblegały zamek sztumski. Dopiero 6 stycznia 1468 r. załoga krzyżacka opuściła warownię. Tego samego dnia urząd starosty objął Ścibor Bażyński, którego ród dzierżawił miasto i zamek do 1503 r. Po nich władzę w starostwie obejmowali m.in. bp. Łukasz Watzenrode (wój Mikołaja Kopernika), znany w historii Pomorza ród Cemów (1530-1636 r.), a od 1724 do 1772 roku ród Bielińskich.

W okresie siedemnastowiecznych wojen ze Szwedami, zamek i miasto poważnie ucierpiały w wyniku działań wojennych oraz częstych przemarszów wojsk. Po przegranej bitwie pod Trzcianą w zamku sztumskim schronił się sam Gustaw Adolf. W Sztumskiej Wsi, nieopodal miasta podpisano 12 września 1635 roku, traktat rozejmowy pomiędzy Polską i Szwecją. Dziś w miejscu podpisania traktatu znajduje się tablica pamiątkowa. W trakcie "potopu" (1655-1660) miasto popadło w nędzę, a jej dopełnieniem stał się wielki pożar w 1683 roku, podczas którego spłonął ratusz. Burmistrz Piotr Mogge ofiarował miastu jedną z ocalałych kamienic, do niej przeniosły się władze oraz ewangelicy (którzy wcześniej odbywali swoje nabożeństwa w ratuszu).
W czasie rozbiorów Sztum stał się powiatem na obszarze Prus Zachodnich (Westpreusse). Na terenie miasta kwaterowały wojska armii napoleońskiej, a po upadku powstania listopadowego internowani powstańcy. Po I wojnie światowej teren Powiela objęty został plebiscytem w wyniku którego miasto znalazło się w granicach Niemiec.
25 stycznia 1945 roku, Sztum zajęty został bez walki prze wojska radzieckie i w pierwszych dniach lutego zniszczony w 35%.
Obecnie w południowym skrzydle Zamku, wyremontowanym dzięki wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, mieści się Międzynarodowe Centrum Wymiany Młodzieży, wchodzące w skład Sztumskiego Centrum Kultury, zarządcy obiektu. W pozostałej części Wzgórza Zamkowego planowane jest utworzenie centrum hotelowo-konferencyjnego na 95 miejsc noclegowych.
Na ziemi sztumskiej znajdują się liczne dworki i pałace szlacheckie, jak np. zespól parkowo-pałacowy rodu Sierakowskich w Waplewie Wielkim (hotel), dworek w Barlewicach (hotel, galeria), dworek w Zajezierzu. Atrakcyjne turystycznie są także tereny rozwidlenia Wisły i Nogatu z systemem XIX-wiecznych śluz w Białej Górze.

Sztumskie Centrum Kultury
ul. Galla Anonima 16, 82 - 400 Sztum,
tel. 055 640 63 45, e-mail: sck@data.pl