Lidzbark Warmiński

Lidzbark Warmiński położony jest u ujścia rzeki Symsarny do Łyny, w odległości 48 km od miasta wojewódzkiego Olsztyna i około 30 km od północnej granicy państwa. Dolina, w której leży miasto, otoczona jest malowniczymi wzgórzami morenowymi, z bogatą florą i fauną, a mało przekształcone i zanieczyszczone środowisko naturalne jest ostoją dzikiej zwierzyny i ptactwa. Pejzaże, które można tu podziwiać do złudzenia przypominają krajobrazy górskich szlaków. W dolinie rzeki Symsarny znajduje się park krajobrazowy, na terenie którego – wzdłuż rzeki – prowadzi 2,5 km ścieżka turystyczna. Lidzbark Warmiński przez prawie 400 lat był historyczną stolicą Warmii. Dzięki swemu położeniu i licznym zabytkom określany jest często mianem „Perły Warmi” lub „Wenecją Północy”.

Zespół zamkowy tworzą zamek i przedzamcze usytuowane od południa, otoczone murami i fosą, malowniczo położone przy ujściu rzeki Symsarny do rzeki Łyny. Zamek był historyczną rezydencją biskupów warmińskich (zw. Heilsberg), ośrodkiem ich władzy świeckiej i kościelnej na terenie diecezji warmińskiej. Zamek zbudowano w latach 1350-1401 za rządów trzech kolejnych biskupów – Jana z Miśni, Jana Striprocka i Henryka III Sorboma, odbudowany po pożarze w 1497 r.

Zamek wzniesiono na planie kwadratu z głównym wjazdem od południa. Cztery skrzydła obiektu otacza wewnętrzny czworoboczny dziedziniec z piętrowymi arkadowymi krużgankami – perła architektoniczna światowej klasy! W przyziemiu mieściły się: kuchnia zamkowa, piekarnia, browar, spiżarnia i wartownia. Pierwsza kondygnacja zamku pełniła funkcje reprezentacyjne, znajdował się tam także apartament biskupa. We wnętrzach zachowały się ścienne malowidła powstałe na przestrzeni od końca XIV w. po drugą połowę XVIII w. Najstarsza polichromia z ok. 1380 r. przedstawia Koronację Marii Panny. Częściowo zachował się najstarszy znany poczet biskupów warmińskich z alegorycznym przedstawieniem pierwszego z nich – Anzelma. Ciekawostką jest herbarz biskupów warmińskich namalowany w XVII w. z polecenia biskupa Stefana Wydżgi, kontynuowany po dzień dzisiejszy. Uwagę zwraca wyjątkowo urokliwa kaplica zamkowa p.w. Katarzyny z Aleksandrii, której wyposażenie w stylu wczesnego rokoka ufundował biskup Adam Stanisław Grabowski w połowie XVIII w. Atrakcją turystyczną jest karcer ze studnią zapomnienia usytuowany w północno – wschodniej wieży.

Historia zamku jest związana z wybitnymi postaciami epoki. W latach 1495-1496 i 1503-1510 mieszkał tu Mikołaj Kopernik jako nadworny medyk swojego stryja – Łukasza Watzenrode. W lidzbarskim zamku Kopernik napisał zarys swojego dzieła pt. „Komentarzyk o hipotezach ruchów niebieskich”. Tu także dokonał przekładu z greki na łacinę dzieła Teofilakta Symokatty „Listów obyczajowych, sielskich i miłosnych”. Z zamkiem związana jest również postać Stanisława Hozjusza – wielkiego teologa, zaufanego papieża Piusa IV (Giov. Angelo de Medici), z tego okresu pochodzi herb Medyceuszy i Hozjusza zachowany na krużgankach. Ostatnim biskupem mieszkającym w lidzbarskiej rezydencji był poeta Ignacy Krasicki, który opuścił Heilsberg w 1794 r. Od trzydziestu lat ku pamięci Księcia Poetów organizowany jest najstarszy ogólnopolski konkurs kabaretowy – Lidzbarskie Wieczory Humoru i Satyry, który odbywa się w przyzamkowym amfiteatrze.

Od 1961 r. zamek jest siedzibą Muzeum Warmińskiego. Na zamku są eksponowane najcenniejsze zbiory sztuki dawnej z terenu Warmii i Prus Krzyżackich oraz wybitne dzieła malarstwa polskiego XX w. Można obejrzeć sztukę gotycką, malarstwo religijne (XVII – XIX w.), wizerunki biskupów warmińskich oraz przedmioty związane z ich mecenatem, w tym rzemiosło artystyczne – złotnictwo i tkaniny, meble, kolekcję portretów przodków Ignacego Krasickiego oraz zbiór obrazów polskich malarzy m.in. Juliana Fałata, Jana Stanisławskiego, Jacka Malczewskiego, Józefa Mehoffera, Leona Wyczółkowskiego itp. W obrębie miasta znajdują się także: Wysoka Brama i mury obronne stanowiące pozostałość po fortyfikacjach miejskich, letni pawilon zwany oranżerią, położony na terenie dawnego ogrodu biskupiego (w początkach XX w. na jego miejscu założono cmentarz komunalny), kościół parafialny p.w. św. Piotra i św. Pawła oraz Michała Archanioła, kościół ewangelicki (obecnie cerkiew prawosławna p.w. św. Piotra i św. Pawła), kościół św. Krzyża w Pilniku oraz liczne zabytkowe kamienice i kapliczki.

W 2011 r. na przedzamczu zamku lidzbarskiego otwarto ekskluzywny czterogwiazdkowy Hotel Krasicki.