utworzone przez admin | niedziela, 9 lutego, 2014 | Szlak zamków gotyckich
Po wschodniej stronie miasta, wśród zadrzewionych wzgórz morenowych, znajduje się jeden z najstarszych i najcenniejszych zabytków Lidzbarka Warmińskiego. Jest nim okazały zamek gotycki. Zamek lidzbarski zbudowany w latach 1350-1401 na miejscu niewielkiego grodu pruskiego o nazwie Lecbarg, położonego w ramionach rzek Łyny i Symsarny, przez długie lata pełnił funkcję rezydencji biskupów warmińskich i strażnicy osłaniającej wschodnią granicę Warmii.
Podstawową bryłę zamku tworzą cztery skrzydła zamykające dziedziniec otoczony dwukondygnacyjnymi krużgankami, jedynymi w Polsce jakie w stanie nienaruszonym zachowały się do czasów obecnych. W tym samym czasie co zamek powstały również przedzamcza. W południowym mieściły się: stajnia, spichrze i wozownia; w północnym (przemysłowym): młyn, tartak, szlifiernia, kuźnia miedzi, folusz i garbarnia. Całość otoczono była niezależnymi od miasta murami obronnymi i fosami zasilanymi z położonej wyżej Symsarny.
Na mocy postanowień II pokoju toruńskiego w 1466 roku Warmia została przyłączona do Polski. Od tej pory aż do roku 1795 na zamku lidzbarskim rezydowali wybitni Polacy, znakomici przedstawiciele kultury polskiej. Stworzyli oni tutaj liczący się ośrodek kulturalny, przeciwważny wyznaniowo i politycznie w stosunku do luterańskiego dworu książęcego w Królewcu.
Jednym z biskupów warmińskich był Łukasz Watzenrode, wuj Mikołaja Kopernika, dzięki któremu Kopernik swoje dojrzałe życie, działalność naukową i publiczną związał z Warmią i zamkiem lidzbarskim. W murach zamku astronom przebywał stale przez okres 8 lat: najpierw po studiach odbytych w Krakowie na przełomie lat 1495 – 1496, a następnie po powrocie z uczelni włoskich w latach 1503 – 1510. W czasie tym dwór biskupi był dla Kopernika ośrodkiem kształtującym jego postawę antykrzyżacką. Wówczas też w ciszy murów zamkowych wykrystalizowała się kopernikowska teoria heliocentryczna, utrwalona na piśmie w tzw. Komentarzyku, a później rozwinięta i ukończona we Fromborku w wiekopomnym dziele „O obrotach ciał niebieskich”. Wtedy też Kopernik przetłumaczył z języka greckiego na łacinę „Listy Teofilakta Symokatty”, ogłoszone drukiem w Krakowie w 1509 roku.
Od końca XVI wieku rezydencja lidzbarska stopniowo zatraca charakter obronny i przekształca się w okazały dwór książęcy, bogato wyposażony w wytworne sprzęty, biblioteki i dzieła sztuki. Do nowych funkcji przystosowano pomieszczenia zamkowe, dzieląc je na mniejsze i ozdabiając bogato malowidłami. W latach 1589-1599 biskup Andrzej Batory do skrzydła północnego zamku dobudował pałac – „pokoje kardynalskie” (rozebrane w 1767 roku). Kolejną rozbudowę podjął biskup Jan Stefan Wydżga. Jego dziełem był pałac barokowy (1666-1673) przy skrzydle południowym, wzniesiony według projektu Włocha Issidore Affaiti. Mieszkało tu ośmiu ostatnich biskupów polskich.
Kres świetności rezydencji biskupiej przyniósł zabór Warmii przez Prusy w 1772 roku. Ostatnim biskupem warmińskim, rezydującym blisko trzydzieści lat na zamku lidzbarskim, był Ignacy Krasicki, poeta, prozaik, komediopisarz, encyklopoedysta i publicysta. Po jego wyjeździe w 1794 roku opuszczona budowla stopniowo niszczeje.
Pierwsze kompleksowe prace konserwatorskie rozpoczęto w 1927 roku. Obecnie w murach zamku mieści się Muzeum Warmińskie, oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Sale zamkowe stanowią wspaniałą oprawę architektoniczną i plastyczną dla stałych i okresowych wystaw muzealnych, jak np. Sztuka średniowieczna Warmii i Prus Krzyżackich, Wybitni mieszkańcy zamku lidzbarskiego, Ikony rosyjskie XVII – XX wieku, Militaria Zamkowe.
Muzeum Warmińskie,
pl. Zamkowy 1, 11 – 100 Lidzbark Warmiński,
tel. 089 767 21 11, www.muzeum.olsztyn.pl
utworzone przez admin | niedziela, 9 lutego, 2014 | Szlak zamków gotyckich
Pierwszą drewniano – ziemną warownię wznieśli Krzyżacy prawdopodobnie około połowy XIII wieku w widłach rzeki Drwęcy na miejscu istniejącego wcześniej grodziska pruskiego. Budowę murowanego zamku z cegły na kamiennej podmurówce rozpoczął około 1349 roku komtur Ostródy Günther von Hohenstein. Stare założenie drewniano-ziemne, tak samo jak nieukończona budowla murowana, zostały dotknięte pożarem podczas najazdu księcia litewskiego Kiejstuta w 1381 roku. Po czym zapewne w dość krótkim czasie nowy murowany zamek odbudowano.
Zamek konwentualny został zbudowany na rzucie kwadratu o wymiarach 44,7 x 45,2 m. Początkowo był czteroskrzydłowy, z przejazdem bramnym w skrzydle zachodnim. Został odrestaurowany w kształcie, jaki nadano mu po pożarze z 1788 roku. Zachowały się w niepełnej wysokości (bez kondygnacji spichrzowo-obronnej) trzy skrzydła: południowe, zachodnie i północne. Niektórzy badacze wysuwają hipotezę, że w południowo-wschodnim narożniku znajdowała się wieża. Od strony północnej zamek posiadał gdanisko, wieżę kanalizacyjną, połączoną prawdopodobnie drewnianą galerią ze skrzydłem północnym. Podczas prac archeologicznych odkryto podstawy filarów podtrzymujących galerię gdaniska.
W skrzydle południowym mieściły się: kaplica, mieszkanie komtura i refektarz. W pozostałych skrzydłach prawdopodobnie znajdowały się kapitularz, infirmeria, dormitoria dla braci zakonnych i komnaty gościnne. Zachowały się ceramiczne, profilowane portale na wewnętrznych elewacjach. Komunikację w obrębie zamku zapewniały drewniane krużganki dostawione do elewacji wewnętrznych. Zachowały się w przyziemiu skrzydeł północnego i południowego, sklepienia krzyżowo-żebrowe na gurtach, wsparte na granitowych filarach (częściowo rekonstruowane).
Po bitwie pod Grunwaldem, ostródzkim zamkiem przez dwa miesiące władał książę Janusz Mazowiecki, który otrzymał go od króla Władysława Jagiełły. We wrześniu 1410 roku zamek ponownie przejęli Krzyżacy. W 1629 roku w ostródzkim zamku kwaterował król szwedzki Gustaw Adolf. W latach 1633 – 1639 zamkiem zarządzał książę śląski na Legnicy i Brzegu, Jan Chrystian.
W 1788 roku, w czasie wielkiego pożaru miasta, płomienie przedostały się do zamku, gdzie we wschodniej części magazynowane były zapasy prochu. Wybuch spowodował zniszczenie wschodniego skrzydła i dachów. Zamek został odbudowany w zredukowanym kształcie, bez wschodniego skrzydła i obniżony o jedną kondygnację. W XIX wieku mury otynkowano, dostawiono liczne przybudówki.
Od 21 lutego do 1 kwietnia 1807 roku w ostródzkim zamku kwaterował Napoleon Bonaparte. Właśnie tutaj Napoleon postanowił odpocząć po wyczerpującej bitwie pod Pruską Iławką, gdzie odniósł zwycięstwo ponosząc duże straty. Krótki pobyt zaowocował jednak jego wielokrotnym upamiętnieniem w dziełach sztuki. W ostródzkim muzeum eksponowana jest reprodukcja obrazu p.t. „Napoleon zapewnia łaskę mieszkańcom Ostródy. Marzec 1807”, którego oryginał autorstwa francuskiego malarza Marie Nicolas’a Ponce – Camus’a znajduje się obecnie w galerii historycznej pałacu w Wersalu. W ostródzkim muzeum obecny jest również srebrny medal „Napoleon a Osterode”, autorstwa francuskiego grawera Bertranda Andrieu.
Zamek w XIX wieku pełnił funkcję siedziby starostwa, sądu oraz służył jako mieszkanie dla urzędników. W 1945 roku zamek został ponownie spalony przez wojska rosyjskie i znajdował się w postaci trwałej ruiny przez prawie trzydzieści lat. Odbudowę zamku rozpoczęto w 1974 roku i trwała ona aż do lat 90-tych XX wieku. W chwili obecnej mieści się w nim Muzeum, Centrum Kultury, Galeria oraz Biblioteka.
Muzeum w Ostródzie
ul. Adama Mickiewicza 22, 14-100 Ostróda
tel./fax 089 646 26 02, e-mail: muzeum.w.ostrodzie@neostrada.pl
utworzone przez admin | niedziela, 9 lutego, 2014 | Szlak zamków gotyckich
Nidzicki zamek – potężna warownia od wieków majestatycznie panująca nad naszym miastem. Wybudowana około 1370r., przez wielkiego mistrza Winrycha von Kniprode, jako jeden z najważniejszych punktów strategicznych w krzyżackim systemie obronnym XIV wieku. Gotycka twierdza, najdalej wysunięta na mapie państwa krzyżackiego, położona na wysokim wzgórzu, na wschód od średniowiecznej osady. Prawdopodobnie stanęła na miejscu drewnianego strażniczego gródka z XIII w., lokalizowanego na obszarze obecnego podzamcza. Warownia otoczona moczarami oraz rozległymi bagnami, była swoistą tarczą obronną na południową stronę państwa zakonnego. Chroniła liczne wsie założone przez zakon, w rejonie Dąbrówna, Olsztynka i Działdowa przed odwetowymi wyprawami Litwinów.
Zabezpieczała alternatywny szlak z Mazowsza do Malborka. Była siedzibą zarówno komtura jak i prokuratorów. 8 lipca 1410 roku miasto wraz z zamkiem bez walki przejęte zostało przez króla Władysława Jagiełło. Stało się tak, bowiem oddziały marszałka zakonnego i komtura ostródzkiego na krótko przedtem ruszyły w stronę Lubawy. W tym czasie załogę zamku nad rzeką Nidą stanowiło kilku starszych braci zakonnych, jakikolwiek opór nie miał sensu. We wrześniu 1410 roku miasto wraz z zamkiem wróciło w ręce krzyżaków. Kończący tę wojnę pokój pozostawił miasto we władaniu zakonu. 25 lipca 1414 roku armia króla Jagiełły rozpoczęła oblężenie Nidzicy.
Po 12 dniach, na wieść o kapitulacji Olsztyna i Olsztynka obrońcy miasta postanowili kapitulować. Oddziały królewskie, przepuściwszy wolno krzyżaków do Działdowa wkroczyły do miast, biorąc okolicznych rycerzy do niewoli. Zdobycie miasta i zamku kosztowało Jagiełłę stratę 400 wojowników. W październiku tego samego roku Nidzicę zajął komtur Ostródzki Johann von Reichenau. Z rokiem 1656 łączy się legenda „o kamieniu tatarskim”, opowiadająca o najeździe Tatarów powracających z bitwy pod Prostkami na miasto. Jednakże zamknięto przed nimi bramy, nie dopuszczając do sforsowania murów obronnych miasta. Tatarzy niemniej jednak rozbili obóz pod murami Nidzicy, paląc i grabiąc nie chronione przedmieścia miasta. Jeden z młodych mieszczan Jan Nowak, przebywający wówczas na zamku, dostrzegł ucztującego przy olbrzymim głazie, położonym na południowy wschód od miasta, tatarskiego wodza, ze swymi towarzyszami. Długo nie myśląc ustawił armatę, wystrzelił i zabił wszystkich uczestników uczty. Utrata wodza spowodowała poruszenie w obozie tatarskim. Władze miejskie zatrwożone sytuacją, nakazały odnaleźć sprawcę. Ten jednak przerażony, ukrył się wcześniej w kupie nawozu. Tatarzy nie podjęli odwetu. Ruszyli w dalszą drogę grabiąc wszystko co tylko spotkali na swej drodze. Miejsce ukrycia Jana, po pewnym czasie wskazała jego żona. Młodzieńca przyjęto jako bohatera. W karty historii miasta wpisali swą obecność również Francuzi z marszałkiem Neyem na czele, oddziały księcia Bernadotte`a, gen. Augereau oraz gen. Zajączek który na zamku urządził lazaret.
Druga wizyta wojsk Cesarstwa Francuskiego zakończyła się 18 sierpnia 1813 roku, efektem czego było przybycie kozaków dońskich rosyjskiego cara. Tenże okres przyczynił się do częściowego zniszczenia zamku. W roku 1830 niejaki Ferdynand Tymoteusz Gregorovius, radca sądowy przeprowadza odbudowę zamku, wykorzystując go na siedzibę urzędów, mieszkań prywatnych oraz więzienie. W czasie II wojny światowej podczas ofensywy wojsk radzieckich zamek uległ znacznemu zniszczeniu. Odrestaurowany w latach 1959 – 1965. Do dziś zachował się główny zamek, szyja bramna ,w której znajdowały się dwie furty, brona i zwodzony most z suchą fosą oddzielający dziedziniec od XVI w. przedzamcza. Drugie nieistniejące już przedzamcze spłonęło w 1784 roku. Przestronny dziedziniec otoczony czterema skrzydłami flankują od wschodu dwie wyniosłe wieże. Najbardziej reprezentacyjne pierwsze piętro głównej części zamku z kaplicą i refektarzem kryje zachowane ślady gotyckich malowideł ściennych przedstawiających św. Weronikę w adoracji aniołów. Nidzicki zamek na przełomie wieków zmieniał nie tylko swój wygląd, ale i przeznaczenie. W dniu dzisiejszym jest siedzibą Nidzickiego Ośrodka Kultury. W zamkowych murach znalazły również pomieszczenia: książnica miejska, Muzeum Ziemi Nidzickiej, nowoczesna sala konferencyjno-wystawowa, pracownia rzeźby, bractwo rycerskie (www.rycerze.org), galeria malarstwa Hieronima Skurpskiego, biuro turystyczne, hotel oraz restauracja, która organizuje na zamówienie średniowieczne biesiady. Ubrani w mnisie sukmany goście spożywają smakołyki, jak każe tradycja, rękami. Trwającą kilka godzin biesiadę urozmaicają tańce i pojedynki rycerzy.
Trasa zwiedzania zamku
Rozpoczynamy od ekspozycji historycznej „Z dziejów Ziemi Nidzickiej” mieszczącej się w czterech salach zamkowego przyziemia. W pierwszej sali znajdują się eksponaty ukazujące najstarszą historię Prusów, zamku i miasta.
Druga sala to zdjęcia Nidzicy – Neidenburga sprzed I i II wojny światowej, piękne kafle mazurskie oraz wydawnictwa religijne pisane gotykiem, adresowane do Mazurów.
Trzecia sala nazywana zbrojownią mieści kopie uzbrojenia piechoty chłopskiej i rycerstwa z okresu bitwy pod Grunwaldem. Wyposażenie mazurskich chałup, sprzęty użytku domowego, a więc etnografia zajmuje czwartą salę. Z parteru przenosimy się na pierwsze piętro zamku gdzie znajduje się galeria Hieronima Skurpskiego. Grafiki i obrazy jednego z najwybitniejszych artystów Warmii i Mazur znajdziemy w Sali „Relax”. Z galerii przechodzimy do największej i najważniejszej sali. „Sala Rycerska” to dawna kancelaria wójta, kaplica i refektarz. Znajdujemy tu piękne XV wieczne polichromie oraz gotyckie sklepienie. Zwiedzanie zamku kończymy wizytą na sali widokowej. Sala widokowa to dawny krzyżacki spichlerz z pięknym starym obelkowaniem drewnianym i gankami wartowniczymi oraz z panoramą na miasto, zamek i okolicę, sala widokowa to również sala wystawowa Nidzickiego Ośrodka Kultury noszącą nazwę „Galerii pod Belką”. W gotyckiej scenerii sal zamkowych organizowane są również koncerty, wernisaże, konferencje, bankiety, biesiady i bale.
Nidzicki Ośrodek Kultury
ul. Zamkowa 2, 13 -100 Nidzica,
tel. 089 625 31 44, e-mail: nidzickiosrodekkultury@poczta.fm,
www.nok.nidzica.pl , gg 5610033
utworzone przez admin | niedziela, 9 lutego, 2014 | Szlak zamków gotyckich
Najstarszą budowlą Olsztyna jest zamek, zbudowany w XIV wieku, początkowo składał się z dwóch skrzydeł północnego i południowego. W czasach baroku dobudowano od strony miasta ostatnie, trzecie skrzydło. Jak wynika z badań archeologicznych zamek stanął na surowym korzeniu tzn. miejscu, gdzie nie ma śladów wcześniejszego osadnictwa.
Zamek należał do kapituły warmińskiej, która wraz z biskupem warmińskim do 1454 roku podlegała wojskowej opiece Zakonu Krzyżackiego. Z tego względu zamek odegrał sporą rolę podczas wojen polsko-krzyżackich.
W 1410 r. po bitwie grunwaldzkiej, poddał się bez walki Polakom, zaś w 1414 roku zdobyli go oni po kilkudniowym oblężeniu. W czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466) przechodził z rąk do rąk. W 1521 roku Krzyżacy zagrozili zamkowi i miastu. Dzięki obronie przygotowanej przez Mikołaja Kopernika, poprzestali na jednym, nieudanym szturmie.
W latach 1516-1519 i 1520-1521 na zamku w Olsztynie obowiązki administratora dóbr kapituły pełnił Mikołaj Kopernik. Mieszkał w północno-wschodnim skrzydle zamku, w dużej komnacie, z której dwu okien rozciągał się widok na Łynę i młyn zamkowy, a z trzeciego – na dziedziniec. Obie komnaty otrzymały na początku XVI wieku piękne, kryształowe sklepienie, które były jednak dość niskie i dopiero cztery wieki później podwyższono je przez obniżenie podłogi.
Jako administrator Kopernik odbywał liczne podróże po dobrach kapituły, by uregulować sprawy osadnicze. Notatki wpisywał do księgi zatytułowanej Lokacje łanów opuszczonych. Oryginał tej księgi, zawierający kilkadziesiąt własnoręcznych wpisów Kopernika, znajduje się w olsztyńskim Archiwum Diecezji Warmińskiej.
Do jego głównych zadań należało: troska o właściwe zagospodarowanie dóbr kapitulnych, terminowe zbieranie czynszów, pilnowanie gospodarki leśnej, dbanie o zarząd miastami.
Równocześnie nie zaniechał kontynuacji pracy naukowej. Podczas pobytu w Olsztynie Kopernik zajmował się sprawami reformy systemu monetarnego w Prusach Królewskich, efektem czego jest jego późniejszy Traktat o monetach. Tu dokonywał obserwacji ruchu planet, a olsztyńskie badania przyczyniły się też do napisania De revolutionibus, w którym astronom zawarł heliocentryczną teorię budowy świata. Na zamku olsztyńskim został napisana pierwsza księga działa.
Na ścianie krużganka, nad wejściem do komnaty mieszkalnej administratorów, zachował się do czasów obecnych bezcenny zabytek – tablica astronomiczna, własnoręcznie sporządzona przez Mikołaja Kopernika. Służyła ona do określenia równonocy wiosennej. Na soborze w Nicei w IV wieku ustalono równonoc na 21 marca, w czasach Mikołaja Kopernika przypadła ona na 11 marca. W związku z tym faktem powstała dziesięciodniowa różnica między kosmosem a kalendarzem. Ponieważ święta kościelne ustalało się względem równonocy, konieczna była reforma kalendarza. Pomimo faktu, że Mikołaj Kopernik ustalił równonoc, reforma kalendarza nie została przeprowadzona od razu. W Polsce przeprowadzono ją dopiero w 1582 roku, czyli po śmierci Mikołaja Kopernika. Wtedy to po 4 października nastąpiła od razu data 15 października – zmiana kalendarza z juliańskiego na gregoriański.
W obrębie murów zamkowych, jako jego część, istnieje też zbudowana w pierwszej połowie XVI wieku kaplica Św. Anny, którą w 1580 roku konsekrował biskup Marcin Kromer. Na murach zewnętrznych zamku doskonale zachowały się hurdycje – wysunięte drewniane ganki z otworami, przez które dawniej miotano pociski, lano ukrop lub smołę na głowy atakujących obiekt wrogów.
W wieku XVIII olsztyńska warownia z racji przeniesienia administracji kapituły do Fromborka, zaczęła tracić na znaczeniu, zmalały też ostatecznie jej funkcje obronne. Po rozebraniu części zamkowych murów, w 1758 roku od strony miasta dobudowano skrzydło pałacowe. W latach następnych zamek służył różnym celom, mieściło się w nim także centralne więzienie. Po utworzeniu olsztyńskiej rejencji zamieszkał tu jej prezydent.
Od 1945 roku w obiekcie swoją siedzibę znalazło Muzeum Mazurskie – dzisiaj Muzeum Warmii i Mazur. Do zwiedzania udostępnione jest reprezentacyjne pierwsze piętro północnego skrzydła gotyckiego, w kolejności: izba mieszkalna administratorów, refektarz, kaplica, jak również pomieszczenia kondygnacji spichrzowo – obronnych. Dostępna dla zwiedzających jest również wieża strażnicza z której można podziwiać panoramę miasta.
Obecnie w zamku odbywają się koncerty, wernisaże, wykłady, sesje naukowe, pokazy filmowe (np. cykl letnich spotkań pt. „Czwartki z Kopernikiem”, koncerty olsztyńskiego zespołu kameralnego „Pro Musica Antiqua”, spotkania z cyklu „Życiorysy”).
Muzeum słynie z niekonwencjonalnych form zwiedzania. Można wtedy zajrzeć do zamkniętych na co dzień pomieszczeń, przymierzyć średniowieczną zbroję. Najmłodsi zaś chętnie biorą udział w specjalnych warsztatach.
Muzeum Warmii i Mazur
ul. Zamkowa 2, 10-074 Olsztyn
tel. 089 527 95 96, fax 089 527 20 39
www.muzeum.olsztyn.pl
utworzone przez admin | niedziela, 9 lutego, 2014 | Szlak zamków gotyckich
Oprócz zamków krzyżackich w państwie Zakonu istniały jeszcze zamki związane ze stanem prawnym i uposażeniem diecezji kościelnych. Podział dóbr między Zakon a biskupów i kapituły nastąpił w 1243 roku. W Kwidzynie znajdowały się dwa odrębne zamki, biskupi (tzw. Altschloesschen) oraz kapitulny sprzężony z katedrą, tworzący założenie obronne, jako zespół katedralno – zamkowy.
Rezydencję kapituły katedralnej usytuowano w północno – zachodniej części miasta. Wzniesiona została w latach 1300-1330 w stylu gotyckim, z cegły, na kamiennym podmurowaniu. Plan założenia był typowy dla zamków krzyżackich. Reprezentował tzw. typ domu konwentu, który tworzył regularny czworobok z wewnętrznym dziedzińcem. Skrzydła zamkowe wzmocnione były w narożnikach, kwadratowymi wieżami.
Reprezentacyjne I piętro skrzydła wschodniego mieściło infirmerię (szpital) oraz prawdopodobnie mieszkanie prepozyta (przewodniczący kapituły katedralnej) Tam zlokalizowano również archiwum i skarbiec kapituły. Część południową najdłuższą i najszerszą zajmował kapitularz i refektarz letni, a także biblioteka oraz pomieszczenia scholarów ze szkoły katedralnej. Skrzydło zachodnie mieściło dormitorium (sypialnia) i było połączone z gdaniskiem. W skrzydle północnym znajdowała się mała kaplica i refektarz zimowy. W przyziemiu skrzydła północnego znajduje się do dziś zachowany, piec średniowiecznego systemu ogrzewania. Ponadto przyziemie miało charakter gospodarczy. Mieściło cele składowe drzewa opałowego, magazyny żywności, kuchnie, piekarnie, spiżarnie. Całe zaplecze gospodarcze tzn. stajnie, stodoły, browar, ogród zlokalizowane było na terenie przedzamcza.
W II połowie XIV wieku dokonano prac wykończeniowych oraz przyłączenia katedry do wschodniego skrzydła zamku. Kontynuowano prace przy budowie gdaniska, wieży studziennej oraz budowie monumentalnej dzwonnicy, łączącej katedrę z zamkiem.
Zamek kapituły pomezanskiej w Kwidzynie posiada najokazalsze gdanisko, spośród wszystkich warowni krzyżackich i biskupich w dawnym Państwie Zakonnym. Wieża gdaniskowa została wniesiona na planie kwadratu w odległości 54 m od ściany skrzydła zachodniego zamku. Połączona jest z zamkiem krytym pomostem arkadowym, wspartym na pięciu masywnych filarach. Pod wieża przepływał strumień, być może odnoga Wisły lub Starego Nogatu.
Przez kolejne stulecia zamek był wielokrotnie niszczony i przebudowywany. Członkowie kapituły pomezańskiej mieszkali w nim do czasu reformacji. Po sekularyzacji zamek przejęli biskupi protestanccy i mieszkali w nim aż do roku połowy XVI wieku. Następnie zamek przeszedł w ręce księcia pruskiego Albrechta. W jego imieniu zamkiem zarządzali naczelnicy powiatu. Wnętrza zamkowe zostały zaadoptowane na mieszkania dla urzędników administracji książęcej.
Po I rozbiorze Polski w 1772 roku, w południowym i zachodnim skrzydle zamku zlokalizowano Wyższy Sąd Dworski i Ziemski. W związku z tym przeprowadzone zostały liczne prace adaptacyjne, zmieniające układ pomieszczeń i ciągi komunikacyjne. W 1798 roku władze pruskie podjęły niefortunną decyzję o wyburzeniu południowego i wschodniego skrzydła zamku. Uzyskaną w ten sposób cegłę wykorzystano do budowy nowej siedziby Sądu tzw. Rejencji Zachodniopruskiej.
Celom administracji służył zamek aż do 1935 roku. W latach 1935-1945 mieściła się tam szkoła i zakład wychowawczy dla młodzieży hitlerowskiej. W 1945 roku budowlę przejęło Ministerstwo Kultury i Sztuki i po przeprowadzeniu remontu wnętrza w 1950 roku, kwidzyński zamek przeznaczono na siedzibę Muzeum.
Zbiory Muzeum reprezentują kulturę materialną prawobrzeżnego Dolnego Powiśla obejmującego: ziemię kwidzyńską, sztumską i suską.
EKSPOZYCJE STAŁE:
- Narzędzia kar i tortur (XVI – XVIII w.)
- Rzemiosło artystyczne (XV – XX w.)
- Rzeźba barokowa z terenu Pomorza
- Kultura ludowa Dolnego Powiśla
- Przyroda Polski Północnej
Muzeum w Kwidzynie
Oddział Muzeum Zamkowego w Malborku,
ul. Katedralna 1, 82-500 Kwidzyn,
tel. 055 64 63 797, www.zamek.malbork.pl
utworzone przez admin | niedziela, 9 lutego, 2014 | Szlak zamków gotyckich
Sztum to miasto położone w środkowej części Powiśla. W średniowieczu Sztum był wyspą – ośrodkiem władzy włości Aliem, wchodzącej w skład pruskiej Pomezanii. W drugiej połowie XIII wieku wzmiankuje się lokalnego władcę pochodzenia pruskiego o imieniu Stumo.
W 1236 roku gród znalazł się w rękach Zakonu Krzyżackiego. Do końca wojny trzynastoletniej (1453 – 1466) zamek sztumski był siedzibą wójta krzyżackiego. Wcześniejszy obronny gród drewniano-ziemny przebudowano na początku XIV wieku z użyciem kamienia i cegły. Doskonale położony i ufortyfikowany zamek stanowił bazę wypadową dla wojsk krzyżowych, udających się na wyprawy wojenne na Litwę. W 1377 roku przebywał na zamku arcyksiążę Albrecht Habsburg, pozostawiając w dowód wdzięczności swoje rodowe barwy wójtostwu sztumskiemu oraz budując wyniosłą wieżę zamkową zwaną odtąd Wieżą Albrechta.
Podczas wielkiej wojny polsko krzyżackiej (1409-1411) Sztum został zajęty przez wojska polskie maszerujące spod Grunwaldu na Malbork. Po nieudanym oblężeniu zakonnej stolicy, w zamku sztumskim jeszcze przez 3 tygodnie polska załoga odpierała krzyżackie szturmy, oddając warownię dopiero na rozkaz Władysława Jagiełły.
Od 1416 roku po rozbudowie zamek stał się letnią rezydencją Wielkiego Mistrza Zakonu. W tym też roku osada na sąsiedniej wyspie otrzymała prawa miejskie od Wielkiego Mistrza Zakonu, Michaela Kuchmaister von Stemberg.
Podczas wojny trzynastoletniej wojska polskie przez 6 tygodni bezskutecznie oblegały zamek sztumski. Dopiero 6 stycznia 1468 r. załoga krzyżacka opuściła warownię. Tego samego dnia urząd starosty objął Ścibor Bażyński, którego ród dzierżawił miasto i zamek do 1503 r. Po nich władzę w starostwie obejmowali m.in. bp. Łukasz Watzenrode (wój Mikołaja Kopernika), znany w historii Pomorza ród Cemów (1530-1636 r.), a od 1724 do 1772 roku ród Bielińskich.
W okresie siedemnastowiecznych wojen ze Szwedami, zamek i miasto poważnie ucierpiały w wyniku działań wojennych oraz częstych przemarszów wojsk. Po przegranej bitwie pod Trzcianą w zamku sztumskim schronił się sam Gustaw Adolf. W Sztumskiej Wsi, nieopodal miasta podpisano 12 września 1635 roku, traktat rozejmowy pomiędzy Polską i Szwecją. Dziś w miejscu podpisania traktatu znajduje się tablica pamiątkowa. W trakcie „potopu” (1655-1660) miasto popadło w nędzę, a jej dopełnieniem stał się wielki pożar w 1683 roku, podczas którego spłonął ratusz. Burmistrz Piotr Mogge ofiarował miastu jedną z ocalałych kamienic, do niej przeniosły się władze oraz ewangelicy (którzy wcześniej odbywali swoje nabożeństwa w ratuszu).
W czasie rozbiorów Sztum stał się powiatem na obszarze Prus Zachodnich (Westpreusse). Na terenie miasta kwaterowały wojska armii napoleońskiej, a po upadku powstania listopadowego internowani powstańcy. Po I wojnie światowej teren Powiela objęty został plebiscytem w wyniku którego miasto znalazło się w granicach Niemiec.
25 stycznia 1945 roku, Sztum zajęty został bez walki prze wojska radzieckie i w pierwszych dniach lutego zniszczony w 35%.
Obecnie w południowym skrzydle Zamku, wyremontowanym dzięki wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, mieści się Międzynarodowe Centrum Wymiany Młodzieży, wchodzące w skład Sztumskiego Centrum Kultury, zarządcy obiektu. W pozostałej części Wzgórza Zamkowego planowane jest utworzenie centrum hotelowo-konferencyjnego na 95 miejsc noclegowych.
Na ziemi sztumskiej znajdują się liczne dworki i pałace szlacheckie, jak np. zespól parkowo-pałacowy rodu Sierakowskich w Waplewie Wielkim (hotel), dworek w Barlewicach (hotel, galeria), dworek w Zajezierzu. Atrakcyjne turystycznie są także tereny rozwidlenia Wisły i Nogatu z systemem XIX-wiecznych śluz w Białej Górze.
Sztumskie Centrum Kultury
ul. Galla Anonima 16, 82 – 400 Sztum,
tel. 055 640 63 45, e-mail: sck@data.pl
