Zamek w Malborku jest
jednym wielkim średniowiecznym założeniem obronnym, wzniesionym
przez Zakon Szpitala Najświętszej Panny Marii Domu Niemieckiego
w Jerozolimie w okresie od XIII po XV w. Budowę rozpoczęto
w 1278 roku od wytyczenia i wzniesienia muru obwodowego zamku
konwentualnego, zaprojektowanego jako prostokąt o wymiarach
około 52 na 61 metrów. W narożach umieszczono charakterystyczne
dla zamków krzyżackich wieżyczki, które wzniesione w końcowej
fazie budowy powyżej ganków obronnych, akcentowały ozdobne
szczyty poszczególnych skrzydeł Zamku. Dodatkowo stanowiły
element obronny, umożliwiając ostrzał z czterech stron. W
1280 roku do Malborka przeniesiono konwent.
Pierwsi bracia zamieszkali w najwcześniej zbudowanym Skrzydle
Północnym. Następnie wzniesiono Skrzydło Zachodnie, w którym
znalazł się Refektarz i Izba Komtura. Zamek - klasztor został
pod koniec XIII wieku otoczony murem obronnym. W ten sposób
utworzono przestronne międzymurza, służące do spacerów oraz
jako tereny pod magazyny oraz cmentarz braci zakonnych. W
tym samym czasie zbudowano wieżę zwaną gdaniskiem, połączoną
z Zamkiem długim krytym gankiem. Przeznaczono ją jako miejsce
ostatecznej obrony. W wieży tej umieszczono także latrynę,
podstawowym jej zadaniem było jednak kontrolowanie szlaku
prowadzącego przez mosty, Baszty Mostowe oraz Bramę Szewską
do miasta. Podobną, nieco mniejszą, wieżę zwaną Kleszą, umieszczono
po przeciwległej stronie, w północno-wschodnim fragmencie
muru obronnego. Obie wieże stanowiły dodatkowy element fortyfikacji,
flankując warowny klasztor.
Na mocy II Pokoju Toruńskiego w 1466 roku Malbork przeszedł
pod panowanie królów polskich i stał się stolicą Województwa
Malborskiego. W 1772 roku, na mocy Pierwszego Rozbioru Polski
Malbork i niemal całe Prusy Królewskie przeszły pod zwierzchność
Prus.
Już od XVI wieku poczynając, Zamek Malborski funkcjonował
w świadomości społecznej jako ważny pomnik historii, a także
jako ciekawostka dla podróżujących. Zainteresowania te nie
osłabły także w XVII wieku, kiedy to dokonywano naukowej analizy
cech formalnych architektury zamków krzyżackich, w tym w szczególności
Zamku Malborskiego. W XVIII wieku Zamek stanowił cel licznych
podróży miłośników "starożytności", zaś na rosnącej
fali romantyzmu i historyzmu stał się on obiektem kolejnych
badań nad jego historią i architekturą. Opracowano wówczas
pierwszą inwentaryzację Zamku Malborskiego posiadającą cechy
naukowe. Protestowano także przeciwko prowadzonej na przełomie
XVIII i XIX wieku rozbiórce Zamku, którą wstrzymano w 1804
roku. Po 1815 r. rozpoczęto zakrojone na szeroką skalę prace
restauracyjne, nadzorowane przez najwybitniejszych architektów
Prus. W wyniku ich interdyscyplinarnej współpracy odrestaurowany
został wówczas Pałac Wielkich Mistrzów. Prace te stanowiły
największy w ówczesnej Europie poligon doświadczalny dla metod
konserwatorskich. Współpraca historyków z architektami stworzyła
do dziś funkcjonujący model interdyscyplinarnego zespołu badawczego
architektury. Prowadzone jednocześnie prace badawcze pozwoliły
na poznanie historii Zakonu i jego budownictwa obronnego.
W tym czasie Zamek stał się już obiektem zainteresowania zorganizowanego
ruchu turystycznego, zaś liczba zwiedzających stale wzrastała.
W 1882 roku konserwatorem na Zamku w Malborku został Conrad
Steinbrecht, który zainaugurował najważniejszy etap restauracji
tego zabytku. Prowadzone przez niego prace poprzedzone były
również dogłębnymi badaniami oraz przygotowaniem naukowym,
których dokumentacja zachowała się w znacznej części po dzień
dzisiejszy. W powiązaniu z substancją architektoniczną Zamku
stanowi ona istotny przyczynek do historii konserwatorstwa.
Zamek pełnił szczególną rolę w systemie propagandy nazistowskiej
III Rzeszy i był jednym z jej symboli. Pod koniec II Wojny
Światowej silnie ufortyfikowany Zamek stał się twierdzą, broniącą
się przez niemal 2 miesiące przed stojącą w mieście Armią
Czerwoną. W wyniku zaciętych walk, uległo zniszczeniu około
40 % zabudowy, zaś w samej części wschodniej nawet do 80 %.
Skala zniszczeń wojennych i zmiany polityczne, jakie miały
miejsce po 1945 roku, postawiły pod znakiem zapytania celowość
odbudowy symbolu, kojarzonego z Krzyżakami i niemieckim "Drang
nach Osten".
Ostatecznie jednak podjęto decyzję o odbudowie Zamku jako
polskiego dziedzictwa i powołaniu z dniem 1 stycznia 1961
r. Muzeum Zamkowego w Malborku. Od tego momentu prowadzone
są systematyczne prace konserwatorskie, które mają na celu
przede wszystkim zachowanie w dobrej kondycji tego ogromnego
zespołu architektonicznego.
W 1997 roku zespół zamkowy wpisany został na listę światowego
dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Obecnie w Muzeum Zamkowym w Malborku eksponowanych
jest 18 wystaw stałych. Do najważniejszych możemy
zaliczyć:
"Malborska kolekcja bursztynu",
"Infirmeria na Zamku Średnim",
"PACIFICA TERRA Prusowie - Słowianie - Wikingowie u ujścia
Wisły",
"Kapitularz na Zamku Wysokim",
"Broń w dawnych wiekach",
"Broń i Barwa",
"Kancelaria wielkich mistrzów w Malborku",
5 wystaw czasowych z których najważniejsze to:
"Czar srebra i magia złota - w kręgu monet i medali Prus
Królewskich"
"Kafle z Centralnej Składnicy Muzealnej w zbiorach Muzeum
Zamkowego w Malborku"
W murach średniowiecznej warowni co roku obywają
się różnego rodzaju imprezy kulturalno-edukacyjne m.in.:
"Oblężenie Malborka" - organizowane jest cyklicznie
od 2000 roku. Impreza ma zasięg ogólnopolski i nawiązuje do
wydarzeń, które rozegrały się pod murami malborskiej twierdzy
w 1410 r. po bitwie pod Grunwaldem.
"Międzynarodowy Festiwal Kultury Dawnej" - "Eurofolk"
oraz wiele innych
Szczegółowe informacje stronie: www.zamek.malbork.pl
Muzeum Zamkowe w Malborku
ul. Starościńska 1
82-200 Malbork
tel. +48 55 647 08 00
fax +48 55 647 08 03
sekretariat@zamek.malbork.pl
Kasa biletowa:
tel. +48 55 647 09 78
fax. +48 55 647 09 76, 647 09 77
kasa@zamek.malbork.pl
|