MENU:

Zamek w Olsztynie...

Najstarszą budowlą Olsztyna jest zamek, zbudowany w XIV wieku, początkowo składał się z dwóch skrzydeł północnego i południowego. W czasach baroku dobudowano od strony miasta ostatnie, trzecie skrzydło. Jak wynika z badań archeologicznych zamek stanął na surowym korzeniu tzn. miejscu, gdzie nie ma śladów wcześniejszego osadnictwa.
Zamek należał do kapituły warmińskiej, która wraz z biskupem warmińskim do 1454 roku podlegała wojskowej opiece Zakonu Krzyżackiego. Z tego względu zamek odegrał sporą rolę podczas wojen polsko-krzyżackich.

W 1410 r. po bitwie grunwaldzkiej, poddał się bez walki Polakom, zaś w 1414 roku zdobyli go oni po kilkudniowym oblężeniu. W czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466) przechodził z rąk do rąk. W 1521 roku Krzyżacy zagrozili zamkowi i miastu. Dzięki obronie przygotowanej przez Mikołaja Kopernika, poprzestali na jednym, nieudanym szturmie.
W latach 1516-1519 i 1520-1521 na zamku w Olsztynie obowiązki administratora dóbr kapituły pełnił Mikołaj Kopernik. Mieszkał w północno-wschodnim skrzydle zamku, w dużej komnacie, z której dwu okien rozciągał się widok na Łynę i młyn zamkowy, a z trzeciego - na dziedziniec. Obie komnaty otrzymały na początku XVI wieku piękne, kryształowe sklepienie, które były jednak dość niskie i dopiero cztery wieki później podwyższono je przez obniżenie podłogi.
Jako administrator Kopernik odbywał liczne podróże po dobrach kapituły, by uregulować sprawy osadnicze. Notatki wpisywał do księgi zatytułowanej Lokacje łanów opuszczonych. Oryginał tej księgi, zawierający kilkadziesiąt własnoręcznych wpisów Kopernika, znajduje się w olsztyńskim Archiwum Diecezji Warmińskiej.
Do jego głównych zadań należało: troska o właściwe zagospodarowanie dóbr kapitulnych, terminowe zbieranie czynszów, pilnowanie gospodarki leśnej, dbanie o zarząd miastami.
Równocześnie nie zaniechał kontynuacji pracy naukowej. Podczas pobytu w Olsztynie Kopernik zajmował się sprawami reformy systemu monetarnego w Prusach Królewskich, efektem czego jest jego późniejszy Traktat o monetach. Tu dokonywał obserwacji ruchu planet, a olsztyńskie badania przyczyniły się też do napisania De revolutionibus, w którym astronom zawarł heliocentryczną teorię budowy świata. Na zamku olsztyńskim został napisana pierwsza księga działa.

Na ścianie krużganka, nad wejściem do komnaty mieszkalnej administratorów, zachował się do czasów obecnych bezcenny zabytek - tablica astronomiczna, własnoręcznie sporządzona przez Mikołaja Kopernika. Służyła ona do określenia równonocy wiosennej. Na soborze w Nicei w IV wieku ustalono równonoc na 21 marca, w czasach Mikołaja Kopernika przypadła ona na 11 marca. W związku z tym faktem powstała dziesięciodniowa różnica między kosmosem a kalendarzem. Ponieważ święta kościelne ustalało się względem równonocy, konieczna była reforma kalendarza. Pomimo faktu, że Mikołaj Kopernik ustalił równonoc, reforma kalendarza nie została przeprowadzona od razu. W Polsce przeprowadzono ją dopiero w 1582 roku, czyli po śmierci Mikołaja Kopernika. Wtedy to po 4 października nastąpiła od razu data 15 października - zmiana kalendarza z juliańskiego na gregoriański.
W obrębie murów zamkowych, jako jego część, istnieje też zbudowana w pierwszej połowie XVI wieku kaplica Św. Anny, którą w 1580 roku konsekrował biskup Marcin Kromer. Na murach zewnętrznych zamku doskonale zachowały się hurdycje - wysunięte drewniane ganki z otworami, przez które dawniej miotano pociski, lano ukrop lub smołę na głowy atakujących obiekt wrogów.
W wieku XVIII olsztyńska warownia z racji przeniesienia administracji kapituły do Fromborka, zaczęła tracić na znaczeniu, zmalały też ostatecznie jej funkcje obronne. Po rozebraniu części zamkowych murów, w 1758 roku od strony miasta dobudowano skrzydło pałacowe. W latach następnych zamek służył różnym celom, mieściło się w nim także centralne więzienie. Po utworzeniu olsztyńskiej rejencji zamieszkał tu jej prezydent.
Od 1945 roku w obiekcie swoją siedzibę znalazło Muzeum Mazurskie - dzisiaj Muzeum Warmii i Mazur. Do zwiedzania udostępnione jest reprezentacyjne pierwsze piętro północnego skrzydła gotyckiego, w kolejności: izba mieszkalna administratorów, refektarz, kaplica, jak również pomieszczenia kondygnacji spichrzowo - obronnych. Dostępna dla zwiedzających jest również wieża strażnicza z której można podziwiać panoramę miasta.

Obecnie w zamku odbywają się koncerty, wernisaże, wykłady, sesje naukowe, pokazy filmowe (np. cykl letnich spotkań pt. "Czwartki z Kopernikiem", koncerty olsztyńskiego zespołu kameralnego "Pro Musica Antiqua", spotkania z cyklu "Życiorysy").
Muzeum słynie z niekonwencjonalnych form zwiedzania. Można wtedy zajrzeć do zamkniętych na co dzień pomieszczeń, przymierzyć średniowieczną zbroję. Najmłodsi zaś chętnie biorą udział w specjalnych warsztatach.

Muzeum Warmii i Mazur
ul. Zamkowa 2, 10-074 Olsztyn
tel. 089 527 95 96, fax 089 527 20 39
www.muzeum.olsztyn.pl